حق نسبت به برند؛ مبانی ایجاد و راهکارهای پیشگیری در قراردادهای بهره‌برداری و همکاری
حق نسبت به برند؛ مبانی ایجاد و راهکارهای پیشگیری در قراردادهای بهره‌برداری و همکاری
مقدمه
برند یا همان «علامت تجاری» یکی از باارزش‌ترین دارایی‌های هر کسب‌وکار است. برند نه‌تنها معرف کیفیت و سابقه فعالیت تجاری است، بلکه به طور مستقیم بر جذب مشتری، اعتماد بازار و جایگاه رقابتی اثر می‌گذارد.
با این حال، در صورت نبود قراردادهای دقیق و شفاف، ممکن است اشخاص یا شرکای تجاری نسبت به برند ادعای «حق» یا «سهم» پیدا کنند. چنین ادعاهایی، حتی اگر پایه حقوقی ضعیفی داشته باشند، می‌توانند باعث صرف هزینه، اتلاف زمان و آسیب به اعتبار مجموعه شوند.
در این یادداشت، به بررسی مبانی ایجاد حق نسبت به برند، مواد قانونی مرتبط و راهکارهای عملی پیشگیری می‌پردازم.
موارد ایجاد مالکیت یا حق نسبت به برند
مطابق قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب ۱۳۱۰ و آیین‌نامه‌های مرتبط، مالکیت قانونی یک برند عمدتاً در سه حالت شکل می‌گیرد:
1. مالکیت ثبت‌شده
زمانی که نام یا علامت تجاری در اداره ثبت علائم تجاری به نام شخص یا شرکت ثبت شده باشد، مالکیت رسمی و انحصاری ایجاد می‌شود. این مالکیت تنها با رعایت تشریفات قانونی قابل انتقال است.
2. قرارداد یا توافق کتبی
چنانچه مالک برند و طرف دیگر قراردادی برای استفاده، بهره‌برداری یا انتقال حق موقت از برند منعقد کنند، حق استفاده ایجادشده صرفاً در محدوده قرارداد اعتبار دارد.
3. ایجاد شهرت یا ارزش مشترک
در مواردی که اشخاص یا شرکت‌ها طی همکاری طولانی‌مدت در ایجاد شهرت و اعتبار یک برند نقش اساسی ایفا کرده باشند، ممکن است با استناد به مواد ۱۰ و ۲۱۹ قانون مدنی و عرف تجاری، ادعای سهم یا حق معنوی در برند مطرح کنند. این نوع دعاوی معمولاً در نبود قرارداد دقیق و صریح شکل می‌گیرد
ریسک‌های عدم شفافیت حقوقی
در قراردادهای بهره‌برداری، اجاره یا همکاری، اگر ماهیت رابطه و حدود استفاده از برند به وضوح تعیین نشود، خطر بروز دعاوی زیر وجود دارد:
• ادعای شراکت یا سهام در برند
• مطالبه سهم از سود یا درآمد حاصل از برند
• ادعای حق کسب‌وپیشه یا شهرت تجاری
نمونه واقعی در رویه محاکم:
در یک پرونده مطرح در دادگاه‌های تهران، یکی از شرکای سابق یک مجموعه تولیدی با استناد به سابقه همکاری و مشارکت در تبلیغات، مدعی مالکیت ۵۰٪ برند شد. هرچند ثبت برند به نام شرکت بود، ولی به دلیل ابهام در قرارداد، رسیدگی چندین سال طول کشید و هزینه و آسیب اعتباری زیادی به مجموعه وارد شد.
راهکارهای پیشگیری از بروز ادعا نسبت به برند
برای جلوگیری از طرح چنین دعاوی، در زمان تنظیم قرارداد باید نکات زیر رعایت شود:
1. تعیین دقیق ماهیت رابطه
در قرارداد باید تصریح شود که همکاری صرفاً در چارچوب بهره‌برداری محدود و موقت است و هیچ‌گونه شراکت یا انتقال مالکیت برند ایجاد نمی‌شود.
2. حفظ مالکیت انحصاری برند
باید قید شود که تمام حقوق مادی و معنوی برند، منحصراً متعلق به مالک اصلی است.
3. محدود کردن استفاده از برند
شرایط استفاده (زمان، مکان، نوع استفاده) باید دقیق مشخص شود و هرگونه استفاده خارج از این محدوده ممنوع باشد. همچنین ضمانت اجراهای صریح مانند جریمه یا فسخ باید پیش‌بینی گردد.
4. سلب صریح حق ادعا
طرف قرارداد باید در متن قرارداد، به طور صریح و غیرقابل رجوع از هرگونه ادعا نسبت به برند (مالکیت، سهم، شهرت) صرف‌نظر کند.
نتیجه‌گیری
برند یک سرمایه حقوقی و تجاری است که حفظ آن نیازمند قراردادهای دقیق، شفاف و مبتنی بر اصول حقوقی است.
توصیه می‌شود برای تنظیم قراردادهای بهره‌برداری یا همکاری از وکلای متخصص استفاده کنید تا با تعیین صریح حقوق و تعهدات، از ایجاد هرگونه ادعا و دعوای احتمالی جلوگیری شود.
نویسنده : ریحانه رودبارانی
وکیل دادگستری
